Logo of Team Belgium

Meer vrouwen op sturende plaatsen: alleen zo kan de sportwereld gendergelijk worden, vindt een nieuw platform van (ex-)topsportsters. "Ik heb in de VS, Spanje, Frankrijk en Rusland gespeeld, en ben vijf keer Europees speelster van het jaar geweest. Als ik een man was geweest, had ik gigantisch veel meer geld verdiend en meer aandacht van de media gekregen", zegt basketbalspeelster Ann Wauters.

Wauters is een van de vrouwelijke topsporters die jarenlang tegen een loonkloof aanliep. "Toen ik nog in de WNBA (de Amerikaanse basketbalcompetitie voor vrouwen, red.) speelde, was het budget van de hele vrouwenploeg gelijk aan het minimumloon van een rookie (een beginner, red.) ", zegt ze. Nog straffer: in 2017 waren de salarissen van 1.693 speelsters in de zeven belangrijkste Europese voetbalcompetities samen even hoog als wat de Braziliaanse topvoetballer Neymar dat jaar verdiende bij Paris Saint-Germain.

Maar de loonkloof is niet dé spijker waarop Game Changers, een nieuw platform van negen (ex-)topsportsters dat ijvert voor Empowerment of Women in Sports , wil slaan. In Europa wordt 83 procent van de sporters intussen gendergelijk verloond, en waar dat niet gebeurt – vooral in het voetbal, cricket en golf – speelt de realiteit van de kijkcijfers mee.

Dan zijn andere ongelijkheden dringender: volgens een interne briefing aan het Europees Parlement (2019) maken vrouwen hooguit 20 procent deel uit van olympische besturen en nemen ze maar 14 procent van de topfuncties in federaties in. Slechts 20 tot 30 procent van de coaches is een vrouw. Sportjournalistiek is in overgrote mate een mannenwereld, wat onvermijdelijk een stereotiepe representatie met zich meebrengt.

Een interne enquête van het Belgisch Olympisch en Interfederaal Comité (BOIC) bevestigt dat Vlaamse sportvrouwen die ongelijkheden precies zo aanvoelen. En in de Vlaamse federaties is er ook maar één vrouwelijke voorzitter: dat is goed voor een ontnuchterende 3 procent. Logisch dat Game Changers vindt dat het ‘tijd is voor actie'.

Waarom brengt Wout drinkbussen rond?

Gella Vandecaveye, viervoudig Europees ­judoka van het jaar, herinnert zich dat het destijds niet vanzelfsprekend was voor een meisje om aan judo te doen. "We waren met twee, ik vraag me zelfs af of we een eigen kleedkamer hadden. We trainden tegen de jongens omdat dat ons sterker maakte. Ik heb nooit hinder ondervonden, maar ik kan me voorstellen dat meisjes liever een vrouw als trainer hebben."

Nicky Degrendele, die in 2018 wereldkampioene werd in het baanwielrennen, heeft ‘persoonlijke motivaties'. "Toen ik op mijn vijftiende begon, wist ik niet veel van de wereld. Je moet snel leren, je reist heen en weer, zonder vaste structuur. En je maakt van alles mee, met federaties en met coaches. Ik had tot voor kort nooit een vrouwelijke coach of verzorger gehad. Ik wist gewoon niet hoe ik sommige zaken moest formuleren tegenover een man. Over de hormonen, en emotionele zaken. Moet je je maar overheen zetten, hoor je dan. Ik had vaak het gevoel niet begrepen te worden, en het werd ook niet altijd aanvaard dat je als vrouw anders reageert op bepaalde situaties. Zo kon een deel van mij niet naar buiten komen en begon ik te veel op te kroppen. Dat veroorzaakte een onevenwicht."

Wauters vindt competentie het ­belangrijkst bij een coach, niet of het een man of een vrouw is. "Maar voor jonge vrouwen kan een vrouwelijke coach inderdaad een verschil maken. En ik denk dat wij een andere kijk hebben op sport. Het materiaal in wielrennen interesseert mij bijvoorbeeld totaal niet, maar waarom Wout van Aert drinkbussen rondbrengt in de Tour, vind ik boeiend. Zijn relatie met zijn kopman ook. Wij denken anders en dat perspectief ontbreekt wanneer er zo weinig vrouwen zetelen op sturende ­plaatsen, en in de media."

Het goede voorbeeld van Kobe

Toch wil Game Changers geen radicale ­omslag. Met grote nadruk werd op de persconferentie gesteld dat ‘empowering' geen feministische aanpak inhoudt. "Het mag geen klaagzang worden', glimlachtWauters. ‘De genderongelijkheid is al zo lang vastgeroest dat het niemands schuld is. We trekken aan de alarmbel, maar willen ook graag dat mannen zich bij ons ­voegen."

Zal dat volstaan? De geschiedenis vertelt andere verhalen. Dat tennisster Serena Williams al bijna 94 miljoen dollar aan prijzengeld verdiende, en dat haar ranking bevroren wordt als ze zwanger is, is geen toeval. Dat is het gevolg van een boycot­actie van negen speelsters, ‘the original ­nine ', tegen de groeiende loonkloof. In 1970 startten ze in Los Angeles hun eigen toernooi op. "Het kon ons niet schelen dat we misschien nooit meer op Wimbledon zouden spelen. Als je niets hebt, heb je ook niets te verliezen", herinnerde rebellenleidster Billie Jean King zich afgelopen zomer nog in USA Today

Nog frappanter was de beslissing vorig jaar van Ada Hegerberg, de beste voetbalster ter wereld, om uit het Noorse nationale team te stappen. Haar ploeg werd in vergelijking met het Noorse mannenteam als tweederangs behandeld, vond ze.

Wauters: "In de WNBA heb ik destijds veel gepraat met zwarte teamgenoten. De issues van Black Lives Matter leefden toen al, en ik zag hoe blanken een cruciale rol speelden om verandering voor zwarten te bereiken. Ik zag ook hoe Kobe Bryant, ­vader van vier dochters, met groot respect over vrouwelijke speelsters sprak, wat een enorme stimulans was. Op dezelfde ­manier zou het geweldig zijn als Kevin De Bruyne vandaag goeie rolmodellen voor jonge vrouwen zou aanbrengen."

Volgens Phumzile Mlambo-Ngcuka, administratief directeur van UNWomen, is sport een hefboom om vrouwen de waarde te leren van zelfredzaamheid, teamwork en veerkracht. Ze pleit hevig voor meer investeringen, een aanpak van gendergeweld en positieve rolmodellen. Maar kunnen Ann Wauters, Gella Vandecaveye, Nicky Degrendele en verder ook paralympische atlete Gitte Haenen, ex-atlete Tia Hellebaut, ex-zeilster Evi Van Acker, ex-atlete Kim Gevaert, zwemster Kimberly Buys en bobsleester Elfje Willemsen de ‘original nine' van de Belgische sportwereld worden?

"We hebben elkaar pas in maart voor het eerst ontmoet", zegt Degrendele. "En we hebben weinig ervaring. De onwetendheid is nog groot: we moeten een aantal vragen eens goed laten onderzoeken om exacte ­cijfers te hebben."

Op de golf van #MeToo

"Sensibilisering lijkt me nodig", zegt Vandecaveye. "Maar zal het helpen? Ik ben niet naïef: er zal veel slagkracht nodig zijn, maar er zal ook altijd een verschil blijven. Je botst gauw op logge structuren en op de bureaucratie. Ik weet hier niet zoveel van. Ik heb een trainersdiploma, maar judo is voor mij het verleden, niet de toekomst, en ik kan niet veel tijd maken voor dit initiatief omdat ik een andere job heb."

Dat is bekend: vrouwen studeren nu wel beter, maar stoten daarmee niet navenant door naar topposities. Ze houden nog steeds meer rekening met gezinsuitbreiding en kiezen er vaker voor om niet in een stresserende machtspositie terecht te komen. "Toch ben ik ervan overtuigd dat de tijd rijp is", zegt Wauters. "We hadden recent toch al bewegingen als Black LivesMatter, #MeToo, en we verwelkomen nu 50 ­procent vrouwen in de federale regering. Sport is een uitstekende katalysator om gendergelijkheid en diversiteit aan te vuren. Maar dan moeten we de sportomkadering professionaliseren. Bestuursvergaderingen betalend maken, zodat ze overdag plaatsvinden. De jeugdwerking beter begeleiden. Vrouwencoaches ook jongens laten begeleiden. Je ziet nu dat een betere omkadering van de Red Flames en de Belgian Cats de kwaliteit ten goede is gekomen en de interesse doet stijgen. Ik wil graag dat mijn dochters over tien jaar, als ze 20 zijn, in een veel betere omgeving terechtkomen. Ze spelen basketbal, of wat dacht u?"

Peter Vantyghem - De Standaard, 8/10/2020