In het kader van het tweede BOIC Officials Forum dat plaatsvond op 16 november had het BOIC een gesprek met Christine Casteels, één van de sprekers op dit forum. Zij is senior consultant bij de Federale Gerechtelijke Politie over manipulaties in de sport.
Wie de voorbije weken niets heeft opgevangen van de ‘operatie propere handen’ heeft er wellicht een paar weken training opzitten op een WiFi-loos eiland. Een onderzoek naar verdachte transacties bij een bank leidde de onderzoekers naar een wereld van gesjoemel waarbij niet alleen voetbalmakelaars maar ook bestuurders, scheidsrechters, trainers, spelers en zelfs journalisten in werden meegesleurd. Deze bom onder het Belgische voetbal maakte het thema match-fixing en sportmanipulaties wel erg actueel.
Team Belgium: Waar gaat het over?
Christine Casteels: “Overal lezen en horen we ‘matchfixing’ en Jan, Piet en Klaas weten perfect waarover het gaat. Toch? Er is duidelijk verwarring over de terminologie en om een probleem efficiënt aan te pakken, moet iedereen over hetzelfde spreken.
Een eerste misvatting is dat velen ‘matchfixing’ in verband brengen met al dan niet illegaal gokken op sportwedstrijden. Dit is echter niet altijd de achterliggende gedachte zoals wordt aangetoond door de studie van de Universiteit Gent[1] eerder dit jaar; nog geen 10% van de manipulaties blijkt over weddenschappen te gaan.
In het Verdrag van Macolin[2] vinden we de volgende definitie: “Iedere vorm van tussenkomst in een sportief evenement om welke reden ook die het verloop ervan beïnvloedt.”
Deze definitie is erg ruim en dekt verschillende vormen van manipulatie, om er enkele op te sommen[3]:
- belastingontduiking en fiscale fraude binnen de sportbranche
- witwassen in relatie tot de sportsector
- omkoping voor sport- en televisierechten
- illegale (ver)handeling van spelers
- corruptie bij het toekennen van grote sportevenementen
- vervalsen van verkiezingen in sportfederaties.
Een andere misvatting is de unieke link die mensen leggen tussen sportmanipulatie en voetbal[4]. Hoewel de voetbalwereld nu in volle belangstelling staat, is sportmanipulatie veel ruimer en kunnen alle sporten in het vizier komen van malafide personen. Recent werd de internationale tenniswereld opgeschrikt door een Belgisch en Spaans onderzoek naar sportmanipulatie (benadering van spelers, courtsiders, afkopen van sets enz. door criminele organisaties met het oog op een vlugge winst.”
Team Belgium : “Waarom is het belangrijk?”
Christine Casteels: “Wanneer de financiële crisis de sportwereld raakt en gemotiveerde enthousiastelingen op zoek gaan naar kapitaal voor hun favoriete sportclub, ruiken de gehaaide zakenmensen de uitgesproken kans op financieel gewin. Hoe anders kan men de interesse van buitenlandse miljonairs verklaren voor bescheiden provinciale sportclubs? Een poging om zich een bepaalde status aan te meten of misschien om minder fris geld wit te wassen of een centje (lees - ettelijke miljarden) te verdienen met het fiksen van matches.
Transparency International rapporteerde al in een studie van 2008 “corruptie is een constante dreiging telkens waar er geld, competitie en macht is; de sportindustrie is niet immuun voor deze realiteit”.
Team Belgium: Blijft de vraag: is corruptie een ver-van-mijn-bed probleem of vindt het evenzeer plaats in onze eigen achtertuin?
Christine Casteels: “Uit gesprekken met mensen in de sportwereld blijkt dat velen, hetzij rechtstreeks of onrechtstreeks, werden geconfronteerd met manipulaties. Soms gaat het om ‘tactische’ manipulatie (het inzetten van een B-ploeg bijvoorbeeld), soms gaat het verder (verliezen om een ploeg van degradatie te redden).
Welke soort manipulatie ook, het staat buiten kijf dat sportmanipulatie een grote maatschappelijke impact heeft. Waar sportmanipulatie bovenal een verwoestend effect heeft op het plezier dat mensen uit sport halen en nefast is voor de integriteit van de sport, heeft sport de universele en unieke eigenschap dat het mensen samenbrengt. “Sport is emotie … sport gaat niet over getallen, sport geeft mensen een bepaald gevoel. Ze voelen zich er beter door óf ze hebben er niets mee, dat kan natuurlijk ook. Iedereen heeft zijn favoriete club en heeft daar een bepaald gevoel bij”[5]. “
Team Belgium: Wat kunnen we als maatschappij of als sportorganisatie eraan doen?
Christine Casteels: “Niet alleen sportorganisaties en beleidsmakers, maar iedereen die begaan is met sport heeft een belangrijke rol te spelen in het ‘proper’ houden van de sport. Verschillende instanties beseffen dat de kernwaarden van de sport moeten worden gevrijwaard en hebben initiatieven in het leven geroepen, zoals het aanstellen van integrity officers, schrijven van ethische codes en het organiseren van opleidingen.”
Het IOC zet zwaar in op de strijd tegen elke vorm van bedrog die de integriteit en basiswaarden van de sport bedreigt. INTERPOL riep in 2009 een Match Fixing Task Force in het leven, samengesteld uit de nationale experts. In 2014 startte EUROPOL de AP Sports Corruption op. In 2014 werd het Verdrag van de Raad van Europa ter bestrijding van de manipulatie van sportwedstrijden gepubliceerd, waaruit de oprichting van Nationale Platformen voortvloeide.
Het Belgische platform beoogt drie doelen: preventie – detectie – repressie. Het platform is de eerste effectieve algemene gezamenlijke vergadering van mensen uit de sportsector, overheidsdiensten, NGO’s, … en biedt een forum om ideeën uit te wisselen over preventie, het detecteren van probleemgedrag en hoe best repressief optreden, hetzij disciplinair binnen de federatie of strafrechtelijk. Het platform draagt bij tot het uitbouwen van een vertrouwensband op operationeel vlak op het gebied van sportfraudezaken.
Iedereen die zich vragen stelt bij een situatie, die wordt benaderd om iets te doen dat niet hoort, die iets opvangt over mogelijke manipulatie kan dit melden op DJSOC.Sportfraude@police.belgium.eu. Dit kan anoniem. Elke melding wordt geëvalueerd en behandeld tussen de betrokken stakeholders, waarbij naar de beste oplossing wordt gezocht.
“Sportfraude, in al zijn vormen, is niet meer weg te denken in onze maatschappij. Maar, andere ingrijpende fenomenen in de sport (doping en hooliganisme) kregen een gepast antwoord en nu moet ook sportmanipulatie worden aangepakt. Sport moet haar eerste doel behouden, met name een bron van plezier zijn voor zowel de beoefenaar als de supporter.”, besluit Christine Casteels.
Contactpersonen, leden van de stuurgroep van het nationaal platform
Federale Gerechtelijke Politie, Guy Goudesone - Guy.Goudesone@police.belgium.eu
Federale Overheidsdienst Justitie, Nele Fraeyman - Nele.Fraeyman@just.fgov.be
Perscontact: press@just.fgov.be
Sport Vlaanderen, Jord Vandenhoudt - jord.vandenhoudt@sport.vlaanderen
Administration générale du Sport (ADEPS), Marc Xhonneux - marc.xhonnneux@cfwb.be
Ministerium der Deutschsprachigen Gemeinschaft – Ostbelgien, Kurt Rathmes - kurt.rathmes@dgov.be
Nationaal Platform Match Fixing - Samenstelling
Sport Vlaanderen, Adeps en de Duitstalige Gemeenschap
Relevante sportfederaties en koepelorganisaties:
- Het Belgisch Olympisch en Interfederaal Comité
- Het Belgian Paralympic Committee
- De Vlaamse Sport Federatie
- L’Association Interfédérale du Sport Francophone
- De Koninklijke Belgische Voetbalbond
- De Belgische Basketbalbond
- De Belgische tennisfederatie (Tennis Vlaanderen en AFT)
- FOD Justitie
- De Kansspelcommissie-regulator
- Het federaal parket
- Politie: Nationaal coördinator Sportfraude van de Centrale Dienst ter Bestrijding van de Corruptie
- De Nationale Loterij
Binnen het BOIC is Matthias Van Baelen aangesteld als aanspreekpunt rond wedstrijdvervalsing. Hij zetelt namens het BOIC in het nationaal platform.
Voor vragen rond deze thematiek kunt u hem contacteren via e-mail (m.vanbaelen@olympic.be) of telefonisch via 02/474 51 82.
[1]Dr. Els De Waegeneer, Matchfixing in Vlaanderen, UG, Faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen, team sportmanagement
[2] Council of Europe Convention on the Manipulation of Sports Competitions, 18.IX.2014, Magglingen/Macolin
[3]Guy Goudesone, 2015, Een wandeling door het fenomeen matchfixing in België, Orde van de dag, nr. 70, p.63
[4]Tom Knipping & Iwan Van Duren, 2018, ‘Weekendmiljonairs, voetbalmakelaars op jacht naar goud’, Voetbal International, Gouda
[5]De auteurs, 2015, Kracht van sport: de verbinding, © Hogeschool INHOLLAND, ISBN: 978-90-822886-3-6